Đại tá Nguyễn Văn Dân, nguyên Phó Tham mưu trưởng Vùng 4 Hải quân nói về sự kiện 14-3-1988, về CQ88
Sao Trung Quốc không đánh chiếm Len Đao?
Theo tôi nghĩ, Trung Quốc không đánh vì mình đã cắm cờ ở Len Đao, và tàu HQ-605 chìm ngay bên cạnh. Nhưng quan trọng nhất là 614 thả neo bên cạnh, nên nó không thể đánh nữa. Ở Cô Lin cũng vậy, mình có HQ-505 trên đó rồi.
Nhưng mình đã lên Gạc Ma, nó vẫn đánh?
Gạc Ma, mờ sáng ngày 14 mình lên, triển khai cắm chốt trên đó thì nó đánh ngay, phủ đầu luôn. Nó đánh cho mình không dựng được nhà luôn, đánh cả tàu HQ-604, hơn 100 người trên đó chìm luôn. Nó rất hung hăng. Nếu mình triển khai được trước một ngày, đưa được cái nhà cao chân lên thì chưa chắc đã xảy ra chuyện này. Nhưng tôi tin rằng, trong ý đồ Trung Quốc nó cố gắng chiếm Gạc Ma. Gạc Ma là bãi chìm ở Tây Nam đảo Sinh Tồn, lớn hơn Cô Lin. Cụm đảo Sinh Tồn rất rộng, đến hàng trăm cây số vuông, Trung Quốc nó chiếm Huy Ghơ ở Đông Bắc, Gạc Ma ở Tây Nam, để sau đòi tranh chấp chủ quyền.
Dịp 14-3-1988, Không quân có ra Trường Sa?
Hôm 14-3, máy bay AN26 của mình có bay ra, lượn mấy vòng ở Cô Lin, Sinh Tồn rồi về, rất kìm chế. Sau đó máy bay Trung Quốc cũng bay ra, loại lớn hơn. Những ngày 15, 16, 17 là căng thẳng nhất, mình đã cắm cờ cứu hộ cứu nạn đi tìm anh em mình, nhưng Trung Quốc vẫn cản trở. Không những họ tấn công, giết nhiều anh em mình, mà còn không cho mình đi tìm kiếm.
Tại sao ở Gạc Ma, mình không đánh lại?
Nói chung, chủ trương của ta hồi đó là không đưa tàu chiến ra. Mình khẳng định chủ quyền là của mình, đưa các phương tiện vận tải, anh em công binh ra giữ chủ quyền. Nếu có đưa tàu chiến ra Trường Sa, chỉ là để tăng cường hỗ trợ bảo vệ, chứ không phải để đối đầu, gây chiến. Chủ quyền là của mình, mình có trách nhiệm tiếp tục đóng giữ, bảo vệ.
Xây dựng đảo chìm, sau 14-3-1988
Người ta cứ thắc mắc, sao mình không nổ súng? Thực ra mà nói, mình không có vũ khí để đánh. Như cái HQ-605, chỉ có hai bệ pháo 40 ly của Mỹ, cũ rồi. Tàu Trung Quốc nó đậu cách mấy hải lý, nó dùng pháo 76, pháo 100 và lớn hơn bắn vào mình. Biển lúc đó lặng như cái ao, cho nên nó bắn mình như tập bắn bia. Mình chỉ có thể đứng nhìn nó bắn, chứ bắn tới nó sao được. Chỉ có, nếu hôm đó nó đổ bộ lên Gạc Ma, chắc nó sẽ bị chết một số, vì bộ đội mình mang AK Tiệp. Trung Quốc nói là đã lên cắm cờ ở Gạc Ma rồi, mình lên đuổi nó nên nó mới bắn, là hoàn toàn sai. Vì cụm đảo Sinh Tồn gồm Sinh Tồn Lớn, Sinh Tồn Đông, rồi một vòng bãi chìm là Đá Hốc, Cô Lin, Gạc Ma, Len Đao… là một cụm gắn với nhau. Cả một vòng san hô gắn với nhau, là một đảo, mình đã đóng mà Trung Quốc ngang nhiên lên đó. Họ nói thế là chính họ thừa nhận họ làm sai.
Nói thêm chỗ quân ta ở Sinh Tồn. Từ Sinh Tồn ra đến Gạc Ma mấy chục cây số, sao mà nổ súng tới.
Liên Xô không can thiệp gì?
Khi chiến sự xảy ra, lực lượng Liên Xô không tham gia, vì sẽ làm vấn đề trở nên phức tạp. Họ chỉ cung cấp cho mình các phương tiện giúp mình xác định tọa độ, báo cho mình về tình hình di chuyển lực lượng của địch. Tôi nghĩ, lúc đó nếu Liên Xô tham gia, tình hình khu vực còn trở nên phức tạp hơn nữa.
Qua CQ88, tôi rút ra mấy cái.
Một là, chủ quyền bây giờ ta có được là do đánh giá đúng âm mưu, ý đồ, thái độ của các bên đối phương đối với các điểm đảo Trường Sa. Chủ trương đúng, có quyết tâm kịp thời, khắc phục khó khăn để giữ được các đảo. Khi mình chủ trương làm nhà cao chân trên tất cả các đảo chìm, mình dùng từ “đóng giữ”, vì chủ quyền của mình rồi, chứ không phải mình “chiếm đóng”. Chính vì quan điểm đó, nên chúng tôi dù khó khăn mấy cũng làm, bằng phương tiện thô sơ của mình. Chúng tôi đúc cột bê tông rồi đưa người ra, chỉ đóng 8 cái cột rồi làm chòi trên đó, che cót, che tôn để anh em ở. Nói chung dịp 1988, các đảo ta chủ định đóng giữ đều đóng giữ được, trừ Huy Ghơ, Gạc Ma, Châu Viên, Chữ Thập, Ga Ven.
Hai là, mặc dù có khó khăn về phương tiện, nhưng mỗi người tham gia bảo vệ Trường Sa đều có quyết tâm, nỗ lực rất lớn. Lúc bấy giờ, có những cái rất căng thẳng, có những thời điểm quá khắc nghiệt. Có lúc chúng tôi hết cả cái ăn, nước uống, quần đùi may ô suốt, may có tàu Mỹ Á ra tiếp tế… Cái lòng bền bỉ, sự kiên quyết của anh em rất là lớn. Ở nhà, lúc đầu tưởng tôi đã hy sinh, vì tàu bị mất liên mạc, tưởng Trung Quốc bắn rồi. Danh sách hy sinh không ghi tên tôi, nhưng ở quê cứ đồn tôi hy sinh rồi…Vợ tôi ốm mấy tháng là vì thế.
Ba là, trước các tình huống khi đó, chỉ huy trực tiếp gián tiếp đều rất linh hoạt, kịp thời. Hồi đó, phương tiện thiếu thốn, nhưng lên chỗ nào để tìm địa điểm làm nhà, đưa quân đóng giữ, thấy có điều kiện là làm ngay. Đồng thời, đối sách hết sức khéo léo, không để dẫn đến nổ súng, ví dụ như tình hình ở Len Đao, tôi đã kể. Hoặc tình hình căng thẳng hồi tháng Tư, khi tàu cứu hộ Mỹ Á ra thay cho tàu Đại Lãnh, Trung Quốc cho 5 tàu chiến vây ép hai tàu này và HQ-614. Đối phương cho rằng mình lợi dụng cứu hộ để mang tên lửa ra, nó gây căng thẳng lắm. Thái độ họ hung hăng, nhưng mình bình tĩnh, việc ai người ấy làm, chủ quyền mình mình giữ.
Nay, vẫn có nhiều người nói năm 1988 mình để Trung Quốc chiếm đảo?
Nói năm 1988 mình thả lỏng để Trung Quốc chiếm đảo là hoàn toàn sai. Tôi là người trong cuộc, tôi rất hiểu. Quần đảo Trường Sa quá rộng, các điểm đảo cách nhau rất xa, mình hết sức cố gắng đóng giữ với khả năng của mình. Mặc dù lúc đó tàu mình chủ yếu là tàu vận tải, phương tiện thô sơ, đi ra tìm đúng đảo rất khó khăn, phải nhờ kinh nghiệm, xác định định vị dựa vào các tàu buôn lớn của nước ngoài qua lại. Có những chuyến tàu ra 3 - 4 ngày, không tìm được đảo lại phải quay về đất liền để xác định lại, vì đảo là đảo chìm, mênh mang. Nhưng không có chuyện thả lỏng Trung Quốc nó muốn làm gì thì làm. Ý chí, quyết tâm của mình lớn, nhưng tiềm lực, khả năng của mình hạn chế. Phải thừa nhận với nhau chuyện đó. Mình chủ trương đóng giữ tất cả các đảo, nhưng phải chú ý đóng giữ các đảo lớn, bãi chìm lớn trước, bãi nhỏ sau. Như Chữ Thập, nó rất nhỏ, lại nằm trong cùng phía Tây này, nên không nghĩ rằng Trung Quốc nó sẽ lên đó. Nhiệm vụ của chúng tôi là xây dựng xong hai nhà cao chân trên Đá Đông thì lên làm xong nhà ở Ga Ven, nếu còn lực lượng, còn phương tiện sẽ giải quyết nốt Chữ Thập... Nhưng có những điểm, khi mình đến đóng giữ thì Trung Quốc gây sự, không phải là vì mình không đóng nên Trung Quốc đến đóng đâu. Mà Trung Quốc cố tình đưa phương tiện, lực lượng vũ trang hiện đại đến, chiếm đảo bằng sức mạnh. Tôi nói điển hình như vụ Gạc Ma. Mình đưa bộ đội lên giữ đảo, để thể hiện chủ quyền của mình. Nếu Trung Quốc có thiện chí, họ sẽ thể hiện thái độ bằng con đường này con đường khác. Nhưng khi bộ đội Việt Nam tay không lên đảo, họ dùng hoả lực tàu chiến, dùng pháo bắn tới tấp lên tàu, bắn anh em tay không trên đảo.
Về chủ quyền biển đảo, các thế hệ của mình đã có mặt ở Trường Sa từ xưa đến giờ. Không những sau khi đất nước Việt Nam hoàn toàn giải phóng, mà từ trước đó, chế độ Sài Gòn, họ là con người Việt Nam, đã đưa người Việt Nam ra giữ biển đảo của mình, chủ quyền của mình. Đó là cái ý nghĩa cơ bản, lâu dài của việc giữ chủ quyền. Còn về bản chất phía Trung Quốc, họ đã có ý đồ từ lâu. Họ kiếm cớ để chiếm đảo của mình bằng hành động trái phép. Năm 1988, xác định được đối phương như thế nên mình đã phản ứng nhanh chóng, chính xác.Từ nhận định cho đến xử tình huống là kịp thời, không gây quá nhiều tổn thất đối với lực lượng mình, không để xảy ra chiến tranh, nhưng thể hiện quyết tâm giữ chủ quyền.
Nếu năm 1988 hoặc năm nào đó, các lực lượng đối phương đụng đến các đảo ta đã đóng quân, như Sơn Ca, như Song Tử Tây, sự việc không dừng lại như ở Gạc Ma…
